Phát triển tổng công ty lắp may Việt nam đến năm 2020

3
- Xây dựng hệ thống các phương pháp đánh giá thực trạng
để tìm ra các điểm mạnh, điểm yếu, cơ hội, nguy cơ và quy trình xây
dựng các chiến lược phát triển Tổng Công ty Lắp máy Việt Nam.
- Khái quát bài học kinh nghiệm về phát triển của một số
tổng công ty công nghiệp nặng trên thế giới hoạt động trong ngành
công nghiệp lắp máy, làm cơ sở tham khảo để xây dựng định hướng
phát tri
ển ngành công nghiệp lắp máy nói chung và Tổng Công ty
Lắp máy Việt Nam.
2. Về thực tiễn:
- Vận dụng hệ thống các phương pháp để đánh giá thực
trạng hoạt động của Tổng Công ty Lắp máy Việt Nam trong thời gian
vừa qua, nhằm tìm ra các điểm mạnh, điểm yếu, cơ hội và nguy cơ
của Tổng Công ty Lắp máy Việt Nam.
- Đề xuất các giải pháp đồng bộ và cụ thể v
ề phát triển Tổng
Công ty Lắp máy Việt Nam đến năm 2020, thành Tổng Công ty
Công nghiệp nặng LILAMA.
- Giúp các Bộ ngành tham khảo bổ ích trong xây dựng chiến
lược, quy hoạch và chính sách phát triển ngành công nghiệp lắp máy
Việt Nam.
- Ngoài ra, kết quả nghiên cứu còn làm tài liệu tham khảo để
phát triển các Tổng Công ty nhà nước ở các ngành khác.
VII. Bố cục của luận án
Ngoài phần mở đầu, kết luận và kiến nghị, phụ lục, tài liệu tham
khả
o, luận án được tổ chức thành 3 chương sau đây:
Chương 1: Cơ sở khoa học về phát triển ngành công nghiệp lắp
máy.
Chương 2: Hiện trạng hoạt động của Tổng Công ty Lắp máy Việt
Nam.
Chương 3: Giải pháp phát triển Tổng Công ty Lắp máy Việt
Nam đến năm 2020.


4
CHƯƠNG 1:

CƠ SỞ KHOA HỌC VỀ PHÁT TRIỂN NGÀNH CÔNG
NGHIỆP LẮP MÁY

1.1. Tổng quan về ngành công nghiệp lắp máy
1.1.1. Sự hình thành của ngành công nghiệp lắp máy
Các nước công nghiệp phát triển trên thế giới trong quá trình
công nghiệp hóa, đã xuất hiện nhiều công ty chế tạo thiết bị, nhằm
sản xuất và cung cấp thiết bị, phục vụ cho việc xây dựng nền công
nghiệp nước nhà. Ban đầu, các công ty này vừa chế tạo thiết bị vừa
đảm nhận luôn việc lắp máy, đến lúc công nghiệp phát triển cao,
việc cung cấp thiết bị cho một công trình gồm nhiều ch
ủng loại do
nhiều nhà cung cấp khác nhau. Cho nên, cần có một công ty sản
xuất cung cấp thiết bị chính cùng với nhiều công ty cung cấp thiết bị
phụ, công ty cung cấp thiết bị chính đảm nhận toàn bộ công việc lắp
máy. Vì thế, có nhiều doanh nghiệp chuyên lắp máy ra đời và đã
hình thành nên ngành công nghiệp lắp máy.
Ở các quốc gia như: ở Đức có SIEMENS, ở Nhật Bản có
Mitsubishi Heavy Industries, Itochu Heavy Industries, Ở Hàn Quốc
có Hyundai Heavy Industries, Samsung Heavy Industries, ở Trung
Quốc Donfang Electric, Tianjin, ở Malaysia có RANHIL, ở
Singapore có Samberwang Corporation. Hầu hết các tổng công ty
này đều thực hiện các dự án quan trọng của quốc gia họ dưới hình
thức tổng thầu EPC.
Ở Việt Nam, trong thời kỳ đầu xây dựng Chủ Nghĩa Xã Hội, đã
xây dựng các nhà máy như: Thủy điện Hòa Bình, Nhiệt điện Ph
ả Lại,
Xi măng Bỉm Sơn, Hoàng Thạch, Giấy Bãi Bằng, Thủy điện Trị
An… Trong thời kỳ này, nhà nước đang thực hiện việc quản lý các
doanh nghiệp theo cơ chế kế hoạch hóa tập trung, vì vậy tất cả các
dự án đều được thực hiện theo kế hoạch nhà nước giao và Bộ Xây
dựng có trách nhiệm đảm nhận toàn bộ công việc xây dựng và lắp
máy. Để thự
c hiện công việc này, Bộ Xây dựng đã thành lập nhiều

5
tổng công ty xây dựng và một tổng công ty chuyên ngành lắp máy,
cho nên, lúc đầu ngành lắp máy thuộc lĩnh vực xây lắp. Trong thời
kỳ hội nhập kinh tế, các dự án FDI hoặc các dự án do nhà nước đầu
tư, đều thực hiện đấu thầu theo hình thức tổng thầu trọn gói EPC. Để
phù hợp với xu thế, Tổng Công ty Lắp máy Việt Nam đã đổi mới về
thiết bị, công nghệ, con người nhằm phát tri
ển theo hướng tổng thầu
EPC và đã thắng thầu nhiều dự án EPC lớn trong nước như : Nhiệt
điện Cà Mau 1 và Cà Mau 2, Nhơn Trạch 1, Xi măng Thăng Long….
Thực tế, LILAMA đã trở thành tổng thầu EPC có thể cạnh tranh
được với các tập đoàn, tổng công ty công nghiệp nặng hàng đầu quốc
tế tại Việt Nam.
1.1.2. Xu hướng phát triển của ngành công nghiệp lắp máy
trên thế giới.
Tổng quan : Mô hình
tổng thầu EPC (E : Engineering - thiết kế,
P : Procurement - cung cấp thiết bị, C : Construction - xây dựng, lắp
máy, chạy thử và bàn giao) đang được các tổng công ty công nghiệp
lắp máy hàng đầu thế giới áp dụng và đã trở thành thông lệ phổ biến
trên thị trường quốc tế.
Xu thế phát triển của ngành công nghiệp lắp máy trên thế giới:
Các nước công nghiệp phát triển như G7, Châu Âu, họ đã có ngành
công nghiệp cơ khí phát triển từ lâu và hi
ện nay đạt đến một trình độ
công nghệ cao và cùng với với thực trạng thiếu nguồn nhân lực, cho
nên, các tổng công ty công nghiệp nặng ở các nước này có xu hướng
phát triển như sau : Họ tâp trung vào việc nghiên cứu thiết kế công
nghệ ; chế tạo các thiết bị chủ lực ; đảm nhận việc lắp các thiết bị
chủ lực này ; thực hiện quản lý tiến độ, chất lượng và ch
ạy thử dự án.
Các công việc khác còn lại của dự án EPC đều lựa chọn nhà thầu phụ
của địa phương hoặc quốc gia thứ 3 thực hiện.
1.2. Đặc điểm kinh tế kỹ thuật của ngành công nghiệp lắp máy
1.2.1. Quy trình sản xuất

6
Quy trình công nghệ lắp máy thực hiện qua các công đoạn sau :
(1) Thiết kế ; (2) Chế tạo thiết bị ; (3) Thi công xây dựng và lắp máy;
(4) Chạy thử và bàn giao công trình.
1.2.2. Nguyên liệu
Nguyên liệu sử dụng trong ngành công nghiệp lắp máy bao gồm
4 nhóm chính như sau: Thiết bị trọn gói, thiết bị dạng bán thành
phẩm, vật liệu chính và vật liệu phụ.
1.2.3. Máy móc và thiết bị thi công
Máy móc và thiết bị thi công trong ngành lắp máy chia thành hai
nhóm: (1) Nhóm máy móc phục vụ cho việc chế
tạo thiết bị cơ khí:
Đây là các máy móc được bố trí tại các nhà máy chế tạo thiết bị cơ
khí. (2) Nhóm các thiết bị thi công lắp máy tại công trường: Đây là
các thiết bị đặc chủng như; các cần cẩu thủy lực, các thiết bị căn
chỉnh, các thiết bị hàn, các thiết bị thử thủy lực, thông thổi làm sạch,
thiết bị kiểm tra độ chính xác, các thiết b
ị kiểm tra không phá hủy
(NDT), các thiết bị thí nghiệm điện
1.2.4. Lao động
Lao động trong ngành công nghiệp lắp máy có thể chia thành 4
nhóm chính: Nhóm cán bộ quản lý và kinh doanh; nhóm kỹ sư thiết
kế và nghiên cứu phát triển; nhóm kỹ sư kỹ thuật; nhóm công nhân
kỹ thuật và công nhân kỹ thuật bậc cao.
1.2.5. Vốn
Ngành công nghiệp lắp máy là ngành cần có vốn lớn.
1.2.6. Mô hình tổ chức và quản lý
Ngành công nghiệp lắp máy có mô hình tổ chức theo dạng
chuyên môn hoá cao.
1.2.7. Thị trường
Là các dự án đầu tư lớn trong nước và nước ngoài.
1.3. Vai trò của ngành công nghiệp lắp máy trong phát triển kinh
tế xã hội


7
Ngành công nghiệp lắp máy có các vai trò quan trọng đối với
việc phát triển kinh tế xã hội như sau: (1) Tạo ra giá trị sản lượng lớn
đóng góp vào GDP cho quốc gia; (2) Góp phần vào sự nghiệp công
nghiệp hóa đất nước; (3) Góp phần vào việc thay đổi cơ cấu kinh tế
ngành; (4) Góp phần vào việc phát triển ngành cơ khí chế tạo; (5)
Góp phần vào việc đào tạo và thu hút lao động kỹ thuật

bậc cao .

1.4. Những yếu tố tác động đến sự phát triển ngành công nghiệp
lắp máy
1.4.1. Những yếu tố bên trong
Những yếu tố bên trong của ngành lắp máy bao gồm : Sản phẩm
chủ lực, trình độ phát triển công nghệ, mô hình tổ chức quản lý, quy
mô và mô hình tổ chức sản xuất, nguồn nhân lực, vốn đầu tư và cơ
cấu đầu tư.
1.4.2. Những yếu tố môi trường bên ngoài
Môi trườ
ng vĩ mô : Bao gồm tốc độ tăng trưởng GDP, FDI, tỉ lệ
lạm phát, mức độ hội nhập quốc tế, đường lối công nghiệp hóa, dân
số và địa lý và chính sách của nhà nước đối với doanh nghiệp.
Môi trường vi mô : Bao gồm khách hàng, đối thủ hiện tại, đối thủ
tiềm năng, quyền năng của nhà cung cấp và sản phẩm thay thế.
1.5. Kinh nghiệm phát triển của mộ
t số tổng công ty hoạt động
trong lĩnh vực công nghiệp lắp máy trên thế giới.
Từ kết quả nghiên cứu về mô hình phát triển của một số tổng
công ty trên thế giới hoạt động trong lĩnh vực công nghiệp lắp máy
như: Siemens, MHI và HHI, các bài học kinh nghiệm được rút ra
như sau: (1) Trong quá trình phát triển họ đều có chiến lược thích
hợp và lộ trình vươn ra thị trương thế giới; (2) Có mô hình tổ chức
chuyên môn hoá cao, với sự liên kết chặt chẽ giữa các đơn vị thành
viên; (3) Chú trọng đầu tư vào công tác R&D; (4) Bộ máy tổ chức
gọn và hiệu quả; (5) Chú trọng đến đào tạo nguồn nhân lực; (6)
Thường xuyên tái cấu trúc để phù hợp với thị trường trong từng giai
đoạn.

8
TÓM TẮT CHƯƠNG 1 :
Để thực hiện đường lối công nghiệp hóa, xây dựng đất nước
thành nước công nghiệp phát triển, mỗi một quốc gia đều có một số
tổng công ty công nghiệp lắp máy để thực hiện sứ mạng đó. Trong
quá trình phát triển các tổng công ty này chịu sự tác động lớn của
môi trường vĩ mô như: Tốc độ tăng GDP, chính sách thu hút đầu tư
nước ngoài, đường lối công nghi
ệp hóa, mức độ hội nhập kinh tế thế
giới cũng như chính sách ưu đãi và quản lý đối với doanh nghiệp.
Bên cạnh môi trường vĩ mô, các tổng công ty này còn chịu sự tác
động của môi trường trong ngành mà theo M. Porter đó là 5 lực
lượng cạnh tranh.
Từ các cơ lý luận về việc phát triển ngành công nghiệp lắp máy,
chương 1 cũng nghiên cứu về lịch sử phát triển của các tổng công ty
công nghiệp lắ
p máy lớn trên thế giới, đã rút ra được 6 bài học kinh
nghiệm bổ ích cho việc xây dựng các giải pháp phát triển Tổng Công
ty Lắp máy Việt Nam, cũng như các doanh nghiệp khác trong ngành
công nghiệp lắp máy nói chung.


CHƯƠNG 2:
HIỆN TRẠNG HOẠT ĐỘNG CỦA TỔNG CÔNG TY
LẮP MÁY VIỆT NAM
2.1. Tổng quan về Tổng Công ty Lắp máy Việt nam
2.1.1. Lịch sử hình thành Tổng Công ty Lắp máy Việt Nam
Tổng Công ty Lắp máy Việt Nam được thành lập năm 1960 và
đã trải qua 3 giai đọan : Giai đọan 1960 - 1979, có tên gọi là Công ty
Lắp máy thuộc Bộ Xây dựng; giai đoạn 1979 - 1995, có tên gọi là
Liên hiệp các Xí nghiệp Lắp máy thuộc Bộ Xây dựng; giai đoạn từ
1995 đến nay, có tên g
ọi là Tổng Công ty Lắp máy Việt Nam
(LILAMA).
2.1.2. Về cơ cấu sản phẩm hiện trạng của LILAMA
Đến thời điểm 2008, LILAMA có 7 lĩnh vực kinh doanh như
sau: Các dự án EPC; sản xuất công nghiệp và chế tạo thiết bị cơ khí;

9
xây lắp; dịch vụ kỹ thuật; tư vấn thiết kế; nghiên cứu và chuyển giao
công nghệ và các hoạt động khác. Về cơ cấu sản phẩm theo biểu đồ
2.1 dưới đây.














Biểu đồ 2.1. Cơ cấu sản phẩm của LILAMA tại thời điểm 2008

2.1.3 Quy mô và mô hình tổ chức hiện trạng của LILAMA
LILAMA là Tổng Công ty được thành lập theo Quyết đị
nh 90-
TTg có mô hình tổ chức như sau:
- Các đơn vị hạch toán phụ thuộc gồm có: 4 công ty hạch toán
phụ thuộc, các ban dự án quản lý dự án, các văn phòng đại diện, 2
trường cao đẳng nghề và viện công nghệ hàn.
- Các công ty hạch toán độc lập gồm có: 16 công ty cổ phần do
LILAMA nắm quyền chi phối, 1 công ty THHHMTV và 2 công ty
liên doanh với nước ngoài.
Về quy mô, LILAMA là công ty hàng đầu Việt Nam trong lĩnh
vực công nghiệp lắp máy, có 23 công ty thành viên phân bố trên toàn
DỊCH VỤ KỸ THUẬT 2%
HOẠT ĐỘNG KHÁC 1.5%

XÂY LẮP 20%
TƯ VẤN THIẾT KẾ 1%
NGHIÊN CỨU CHUYỂN GIAO
CÔNG NGHỆ 0.5%
CÁC DỰ ÁN EPC 53%
SẢN XUẤT CÔNG NGHIỆP & CHẾ TẠO CƠ KHÍ 22%


10
quốc, về nhân lực có 24.663 người, doanh thu năm 2008 là 806 triệu
USD, chiếm xấp xỉ 1% GDP của Việt Nam.
2.2. Kết quả sản xuất kinh doanh của LILAMA
2.2.1 Giá trị sản xuất kinh doanh.
Giá trị sản xuất kinh doanh của LILAMA theo bảng 2.1 dưới đây.
Bảng 2.1: Giá trị sản xuất kinh doanh của LILAMA
ĐVT:Tỉ đồng
CHỈ TIÊU/NĂM 2004 2005 2006 2007 2008
1.Giá trị sản lượng 3.015 5.121 8.310 10.925 14.128
Tỷ lệ tăng trưởng hàng năm (%) 48 70 62 31 29
2. Tổng doanh thu 2.356 4.387 7.367 9.743 12.900
Tỷ lệ tăng trưởng hàng năm (%) 41 86 68 32 32

Nguồn: Tổng Công ty Lắp máy Việt Nam [I.40]
2.2.2 Lợi nhuận
Lợi nhuận của LILAMA qua các năm đều tăng, năm 2004 có lợi
nhuận là 26 tỉ đồng, năm 2005 là 31 tỉ đồng, năm 2006 là 79 tỉ đồng,
năm 2007 là 163 tỉ đồng và năm 2008 là 229 tỉ đồng.
2.2.3 Khả năng tài chính và tích lũy vốn
Vốn chủ sở hữu của LILAMA qua các năm đều tăng, năm 2004
có vốn chủ sở hữu là 290 tỉ đồ
ng, năm 2005 là 325 tỉ đồng, năm
2006 là 350 tỉ đồng, năm 2007 là 723 tỉ đồng và năm 2008 là 780 tỉ
đồng. Về khả năng tài chính, LILAMA có vốn chủ sở hữu trên doanh
thu năm 2008 rất thấp chỉ có 6% .
2.2.4 Kim ngạch xuất nhập khẩu
Kim ngạch xuất nhập khẩu của LILAMA theo bảng 2.2 dưới
đây.
Bảng 2.2: Kim ngạch xuất nhập khẩu của LILAMA

ĐVT: 1.000USD
CHỈ TIÊU / NĂM 2004 2005 2006 2007 2008
1-Giá trị kim ngạch nhập khẩu 133.664 126.419 378.239 54.216 305.645
2-Giá trị kim ngạch xuất khẩu 3.136 3.340 8.500 18.734 36.759
Nguồn: Tổng Công ty Lắp máy Việt Nam [I.40]

11

2.3. Đánh giá sự tác động các yếu tố bên trong đối với hoạt động
của LILAMA
2.3.1. Sản xuất kinh doanh
Bảng 2.3 Hiệu quả kinh doanh của LILAMA

ĐVT: Tỉ đồng
Chỉ tiêu\ Năm
2004 2005 2006 2007 2008
1 Tỉ suất lợi nhuận trên doanh thu (%)
1.12 0.72 1.08 1.67 1.78
2 Tỉ suất lợi nhuận trên vốn chủ sở hửu (%)
9.07 9.75 22.66 22.56 29.3
3.Tỉ lệ vốn chủ sở hửu trên doanh thu. (%) 12 7 5 7 6

Nguồn: Tổng Công ty Lắp máy Việt Nam [I.40]
Qua số liệu ở 2.1 và 2.3 cho thấy LILAMA có tốc độ tăng
doanh thu cao, có lợi nhuận trên vốn chủ sở hữu hàng năm đều tăng.
Tuy nhiên, tỉ suất lợi nhuận trên doanh thu còn rất thấp.
2.3.2 Sản phẩm chủ lực và thi trường
Sản phẩm chủ lực của LILAMA là các dự án EPC, kế đến là các
sản phẩm cơ khí chế tạo và xây lắp các công trình công nghiệp lớn
về nhiệt điệ
n, thủy điện, dầu khí, thép, xi măng …. Thị trường chủ
yếu của LILAMA cho đến nay là các công trình công nghiệp lớn
trong nước, đối với sản phẩm cơ khí chế tạo phần lớn thay thế hàng
nhập khẩu, phần còn lại được xuất khẩu ra thị trường các nước trong
khu vực.
2.3.3 Trang thiết bị và công nghệ
Trong những năm qua, LILAMA đã chú trọng đầu tư trang thiết
bị và công nghệ
cho các lĩnh vực thiết kế, chế tạo thiết bị cơ khí và
lĩnh vực lắp máy. Đối với lĩnh vực thiết kế, đã đầu tư nhiều phần
mềm thiết kế hiện đại, để thực hiện được các khâu thiết kế, ngoại trừ
khâu thiết kế công nghệ (PFD: Process Flow Diagram) chưa được
đầu tư, vì thế tính tự động hóa trong thiết kế chư
a cao. Đối với lĩnh
vực chế tạo thiết bị cơ khí, tỉ lệ thiết bị với công nghệ CNC trong các
công ty thành viên nằm trong khoảng từ 5% đến 20% trong tổng số

12
thiết bị, là còn thấp so với các nước trong khu vực. Đối với lĩnh vực
lắp máy, LILAMA đã đầu tư công nghệ và thiết bị hiện đại, trên mức
trung bình so với các tổng công ty cùng ngành trong khu vực Đông
Nam Á.
2.3.4 Nguyên liệu
Nguyên liệu sử dụng trong ngành công nghiệp lắp máy bao gồm
4 nhóm: (1) Nhóm thiết bị trọn gói như; tua bin, máy phát điện, máy
bơm, van điều khiển, máy biến áp, thiết bị trao đổi nhiệt, bao h
ơi,
thiết bị điều khiển, thiết bị cấp nhiên liệu…chủ yếu là nhập khẩu từ
nước ngoài. (2) Nhóm thiết bị dạng bán thành phẩm như ; lò hơi các
bộ lọc khí, bộ ngưng tụ, băng tải, phần cốt lỏi của thiết bị này được
nhập khẩu, phần còn lại do LILAMA chế tạo trong nước. (3) Nhóm
vật liệu chính chủ yếu như ;
ống công nghệ, cáp điện, thép hình, thép
tấm, các phụ kiện về ống, van … hầu hết phải nhập khẩu từ nước
ngoài. (4) Nhóm vật liệu phụ chủ yếu được cung cấp bởi thị trường
trong nước.
2.3.5. Lao động
Lao động của LILAMA bao gồm cán bộ quản lý, kỹ sư kỹ thuật
và công nhân lành nghề, tất cả đều phải được đào tạo chuyên sâu.
Tính đến thời
điểm 2008 LILAMA có 24.663 người. Chia theo
ngành nghề : (1) Cán bộ lãnh đạo và quản lý có 558 người chiếm tỷ
trọng 2.26% ; (2) Kỹ sư và chuyên viên kỹ thuật có 2.987 người
chiếm tỷ trọng 12,11%, trong đó có 243 kỹ sư thiết kế chiếm 8%
trong tổng số kỹ sư kỹ thuật và chiếm 1% trong tổng số nguồn nhân
lực của LILAMA ; (3) Chuyên viên kinh tế có 463 người, chiếm tỷ
trọng 1,89% ; (4) Công nhân các loại có 19.283 người, chiếm tỷ
trọng 78%.
Đánh giá về chất lượng lao động của LILAMA so với các tổng
công ty cùng ngành như : HHI (Hyundai Heavy Industries) của Hàn
Quốc LILAMA còn thấp hơn nhiều. Lao động của HHI có 24.830

Xem chi tiết: Phát triển tổng công ty lắp may Việt nam đến năm 2020