Luận án tiến sĩ kinh tế: Hành vi của nhà đầu tư trên thị trường chứng khoán Việt Nam

iii

MC LC
MA BU 1
CHCƠNG 1
: CƠ SA LÝ LUDN VE HÀNH VI NHÀ BU TC CÁ NHÂN TRÊN THF
TRCNG CHNG KHOÁN TIP CDN
THEO TÀI CHÍNH HÀNH VI 14
1.1. Tng quan v hành vi nhà u t cá nhân trên th trng chng khoán 14

1.1.1. Khái nim và c im nhà u t cá nhân 14

1.1.2. Khái nim hành vi nhà u t cá nhân 15

1.1.3. Các nhân tA tác Bng Cn hành vi nhà u t cá nhân 15

1.2. Hành vi nhà u t cá nhân trên th trng chng khoán tip cn theo tài chính
hành vi 18

1.2.1. LDch sE hình thành và phát trin cFa tài chính hành vi 18

1.2.2. Lý thuyCt nn tng cFa tài chính hành vi 20

1.2.3. Hành vi nhà u t cá nhân tiCp cn theo tài chính hành vi 36

KT LUDN CHCƠNG 1 61

CHCƠNG 2: PHCƠNG PHÁP VÀ D LIU NGHIÊN CU 62

2.1. Phơng pháp và d liu nghiên cu v hành vi nhà u t cá nhân da trên bng
h i tip cn theo lý thuyt tài chính hành vi 62

2.1.1. Phng pháp nghiên cu 62

2.1.2. D liu nghiên cu 68

2.2. Phơng pháp và d liu nghiên cu v hành vi nhà u t cá nhân da trên kt
qu giao dch tip cn theo tài chính hành vi 68

2.2.1. Phng pháp nghiên cu 68

2.2.2. D liu nghiên cu 79

KT LUDN CHCƠNG 2 80





iv


CHCƠNG 3
: HÀNH VI NHÀ BU TC CÁ NHÂN TRÊN THF TRCNG CHNG
KHOÁN VIT NAM 82

3.1. Hành vi nhà u t cá nhân trên TTCK Vit Nam thông qua phân tích kt qu
iu tra bng h i 82

3.1.1. c im chính cFa mu 82

3.1.2. Nhn din chung v hành vi nhà u t cá nhân 83

3.1.3. Khám phá và o lng các nhóm yCu tA tâm lý cu thành hành vi cFa nhà u t
cá nhân 88

3.1.4. KCt qu kim Dnh tác Bng cFa nhóm yCu tA tâm lý Cn hành vi nhà u
t cá nhân 92

3.1.5. Kim Dnh v các yCu tA nh hng Cn quyCt Dnh u t cFa nhà u t
cá nhân 98

3.2. Hành vi nhà u t cá nhân trên TTCK Vit Nam thông qua phân tích kt
qu giao dch 106

3.2.1. Hiu ng quy tc kinh nghim (heuristic) trong hành vi cFa nhà u t cá
nhân 106

3.2.2. Tâm lý by àn trong hành vi cFa nhà u t cá nhân 112

KT LUDN CHCƠNG 3 116

CHCƠNG 4: E XU!T GII PHÁP VÀ KHUYN NGHF T" KT QU
NGHIÊN CU VE HÀNH VI NHÀ BU TC CÁ NHÂN TRÊN THF TRCNG
CHNG KHOÁN VIT NAM 118

4.1. Các hàm ý và h qu t# kt qu nghiên cu hành vi c$a nhà u t cá nhân trên
th trng chng khoán Vit Nam 118

4.1.1. Hàm ý và các h qu khi nhà u t cá nhân trên TTCK Vit Nam là không
hp lý 118

4.1.2. Hàm ý và các h qu khi nhà u t cá nhân có nhiu lch lc v hành vi 119

4.1.3. Hàm ý và các h qu khi nhà u t cá nhân có tâm lý by àn 120

4.1.4. Hàm ý và các h qu t kCt qu xác Dnh mô hình o lng yCu tA tâm lý cFa
hành vi nhà u t cá nhân 120

4.1.5. Hàm ý và các h qu t mAi quan h gia trình B hc vn và B tui vi các
nhóm yCu tA tâm lý cu thành hành vi nhà u t 122

v


4.1.6. Hàm ý và các h qu t tác Bng cFa các nhóm yCu tA thuBc phân tích c bn Cn
vic ra quyCt Dnh cFa nhà u t 123

4.2. Quan im iu ch%nh hành vi nhà u t cá nhân nh&m phát trin th trng
chng khoán Vit Nam 123

4.3. Gii pháp và khuyn ngh phát trin Th trng chng khoán Vit Nam qua kt
qu nghiên cu v hành vi nhà u t cá nhân 126

4.3.1. Gii pháp và khuyCn nghD Ai vi BB Tài chính và y ban chng khoán
Nhà nc 126

4.3.2. Gii pháp và khuyCn nghD Ai vi S Giao dDch chng khoán và các công ty
chng khoán 135

4.3.3. Gii pháp và khuyCn nghD Ai vi nhà u t chng khoán cá nhân 141

KT LUDN CHCƠNG 4 144

Danh m'c các công trình công b( kt qu nghiên cu c$a  tài Lun án 145

TÀI LIU THAM KHO 146

PH) L)C 1: BNG CÂU H*I 153
PH) L)C 2: KT QU X+ LÝ S, LIU VÀ KI-M FNH 163


vi

DANH M)C SƠ .

Hình 1.1: Hàm giá tr (Tversky & Kahneman, 1974) 25
Hình 1.2: Hàm T trng in hình 29
Hình 1.3: Phân loi các li (lch lc) v hành vi u t 41
S  3.1: Kt qu kho sát v tâm lý lc quan ca nhà u t 163
S  3.2: Kt qu kho sát v tâm lý t tin ca nhà u t 163
S  3.3: Kt qu kho sát tâm lý by àn ca nhà u t 164
S  3.4: Kt qu kho sát tâm lý bi quan ca nhà u t cá nhân 164
S  3.5: T sut sinh li phân theo trình  hc vn 164
S  3.6: Hiu qu trong u t chng khoán phân theo trình  hc vn 165
S  3.7: Tn sut giao dch phân theo trình  hc vn 165
S  3.8: Quy mô giao dch phân theo trình  hc vn 166
S  3.9: Thi gian nm gi chng khoán trc khi bán phân theo trình  hc vn 166
S  3.10: Kh nng d oán Vnindex phân theo trình  hc vn 167
S  3.11: ánh giá v vai trò ca kinh nghim u t phân theo trình  hc vn 167
S  3.12: Mi liên h gia trình  hc vn và các nhóm yu t thuc phân tích
các nhân t v mô 167
S  3.13: Mc  hiu qu u t phân chia theo gii tính 168


vii


DANH M)C BNG BI-U
Bng 3.1: Thông tin v nhân khu hc 168
Bng 3.2: Thông tin c bn v nhà u t chng khoán 169

Bng 3.3: ng lc, T l sinh li và hiu qu ca nhà u t 170

Bng 3.4: ánh giá mc  lc quan trong u t chng khoán 171

Bng 3.5: ánh giá kh nng d báo v th trng ca nhà u t 173

Bng 3.6: ánh giá ca nhà u t v các yu t làm tng kh nng sinh li 174

Bng 3.7: Thái  ca nhà u t chng khoán 175

Bng 3.8: ánh giá tác ng ca các yu t v mô n quyt nh ca nhà
u t 176

Bng 3.9: ánh giá tác ng ca các yu t liên quan thuc v bn thân chng
khoán n quyt nh ca nhà u t 177

Bng 3.10: ánh giá ca nhà u t v mc  tin c y các ngun thông tin 179

Bng 3.11: Nhà u t chng khoán t ánh giá v bn thân 180

Bng 3.12: ánh giá v kh nng tip c n thông tin trên TTCK 181

Bng 3.13: Cách nhìn nh n th trng chng khoán ca nhà u t 182

Bng 3.14: Kt qu phân tích nhân t nh!m chia nhóm tâm lý nhà u t chng
khoán 183

Bng 3.15: Ma tr n xoay nhân t 184

Bng 3.16: Kim nh thang o o lng các nhóm tâm lý thông qua h s
cronbach's alpha 185

Bng 3.17: Xác nh kh nng gii thích (mc  nh h"ng) ca t#ng
thuc tính (khía cnh n) trong các nhóm tâm lý thông qua phân tích nhân
t khám phá ln 2 186

Bng 3.18: Mi liên h gia hc vn và các nhóm yu t tâm lý trong hành vi
ca nhà u t 187

Bng 3.19: Mi liên h gia tu$i và các nhóm yu t tâm lý trong hành vi ca
nhà u t 189

Bng 3.20: Mi liên h gia hc vn và t% sut sinh li 190

viii

Bng 3.21: Mi liên h gia Hc vn và Mc  hiu qu trong u t
chng khoán 191

Bng 3.22: Mi liên h gia hc vn và S ln giao dch trung bình trong 1
tháng 192

Bng 3.23: Mi liên h gia Hc vn và Quy mô trung bình mi ln giao dch 193

Bng 3.24: Mi liên h gia Hc vn và Thi gian nm gi chng khoán trc
khi bán 194

Bng 3.25: Mi liên h gia Hc vn và kh nng d báo ch% s Vn-Index 195

Bng 3.26: Mi liên h gia hc vn và vai trò ca kinh nghim bn thân 196

Bng 3.27: Mi liên h gia hc vn và các nhân t v mô trong phân tích và
u t chng khoán 197

Bng 3.28: Mi liên h gia Hc vn và Các nhân t liên quan n bn thân
chng khoán nh u t 200

Bng 3.29: Mi liên h gia Tu$i và T$ng mc tin u t vào chng khoán . 204

Bng 3.30: Mi liên h gia Tu$i và Quy mô trung bình mi ln giao dch 205

Bng 3.31: Mi liên h gia Tu$i và Mc  mo him ca nhà u t 206

Bng 3.32: Mi liên h gia Tu$i và Mc  chc chn trong u t 207

Bng 3.33: Mi liên h gia Tu$i và S ln giao dch trung bình trong 1
tháng 208

Bng 3.34: Mi liên h gia Tu$i và Thi gian nm gi chng khoán trc
khi bán 209

Bng 3.35: Mi liên h gia Tu$i và kh nng d báo Vn-Index 210

Bng 3.36: Mi liên h gia Gii tính và Mc  hiu qu trong u t CK 211

Bng 3.36- Kt qu kim nh và phân tích mi quan h gia sinh li, tu$i và
hc vn 212

Bng 3.37: Kim nh thang o hành vi - thái  nhà u t trên th trng
chng khoán 213

Bng 3.38: Nh n din các nhóm hành vi thái  nhà u t chng khoán thông
qua phân tích nhân t 214

ix

Bng 3.39: Ma tr n nhân t xoay 215

Bng 3.40: Xác nh kh nng gii thích (mc  nh h"ng) ca t#ng thuc
tính (khía cnh n) trong các nhóm hành vi thái  nhà u t qua phân tích
nhân t khám phá ln 2 216

Bng 3.41: Kim nh thang o các yu t thuc v TTCK thông qua h s
Cronbach's Alpha 217

Bng 3.42: Nh n din các nhóm yu t tâm lý thuc v nhà u t thông qua
phân tích nhân t khám phá 218

Bng 3.43: Xác nh kh nng gii thích (mc  nh h"ng) ca t#ng thuc
tính (khía cnh n) trong các nhóm "Nhìn nh n v th trng" thông qua phân
tích nhân t khám phá ln 2 220

Bng 3.44: Kim nh thang thông qua h s Cronbach's Alpha 221

Bng 3.45: Nh n din các nhóm các nhân t liên quan n bn thân chng
khoán thông qua phân tích nhân t khám phá 222

Bng 3.46: Xác nh kh nng gii thích (mc  nh h"ng) ca t#ng thuc
tính (khía cnh n) trong các nhóm "bn thân chng khoán" thông qua phân
tích nhân t khám phá ln 2 224

Bng 3.47: Kim nh thang o thông qua h s Cronbach's Alpha 225

Bng 3.48: Nh n din các nhóm các nhân t liên quan n bn thân nhà u t
thông qua phân tích nhân t khám phá 226

Bng 3.49: Xác nh kh nng gii thích (mc  nh h"ng) ca t#ng thuc
tính (khía cnh n) trong các nhóm "bn thân nhà u t" thông qua phân tích
nhân t khám phá ln 2 228

Bng 3.50: ánh giá tác ng ca nhóm hành vi thái  lên các nhóm tâm lý 229

Bng 3.51: Bng kt qu kim nh v sut sinh li 230

Bng 3.52: Mô hình logistic lng hóa mc  mc phi hin tng phân b$ tài
khon 230

Bng 3.53: Mc sinh li và mc vt sinh li ca c$ phiu trong 5 ngày và 1
tháng trc thi im giao dch 231

x

Bng 3.54: Kt qu kim nh PGR – PLR 231

Bng 3.55. Mô hình logistic lng hóa mc  mc phi hin tng phân b$ tài
khon 232

Bng 3.56: Bng thng kê s liu tâm lý by àn 232

Bng 3.57: Bng kt qu kim nh tâm lý by àn chung 232

Bng 3.58: Bng kt qu kim nh hành vi by àn khi th trng tng im 233

Bng 3.59: Bng kt qu kim nh hành vi by àn khi th trng gim im233

Bng 3.60: Bng kt qu kim nh hành vi by àn phân chia theo t#ng giai
on 2004-2006 234

Bng 3.61: Bng kt qu kim nh hành vi by àn phân chia theo t#ng giai
on 2006-2007 234

Bng 3.62: Bng kt qu kim nh hành vi by àn phân chia theo t#ng giai
on 2007-2008 235

Bng 3.63: Bng kt qu kim nh hành vi by àn phân chia theo t#ng giai
on 2009-2011 236

Bng 3.64 : Bng kt qu kim nh nhóm c$ phiu có vn hoá TT ln 236

Bng 3.65: Bng kt qu kim nh nhóm c$ phiu có vn hoá TT nh& 237







xi

DANH M)C CÁC T" VIT T/T

TTCK

Th trng chng khoán
VN

Vit Nam ng
TTGDCK

Trung tâm giao dch chng khoán
TP. HCM

HSX

HNX

Thành ph H Chí Minh
S" Giao dch chng khoán TP.HCM
S" Giao dch chng khoán Hà Ni
















1
MA BU
1. Tính c0p thit
Th trng chng khoán Vit Nam ã chính thc i vào hot ng c 12
nm. Trong khong thi gian ó, th trng ã tri qua nhng thng trm th hin
qua s bin ng ca ch% s VNIndex.
Nhng bin ng trên th trng chng khoán Vit Nam thi gian qua cho
thy vic nghiên cu hành vi ca nhà u t là ht sc cn thit. Các b!ng chng v
du hiu th trng “bong bóng” ho'c s(t gim giá quá mc trong thi gian qua ã
cho thy các nhà u t không phi luôn luôn hành ng mt cách sáng sut và
khôn ngoan nh mong i. Vic áp d(ng các lý thuyt tài chính chun (standard
finance) không th gii thích c s bin ng tht thng ca Th trng chng
khoán Vit Nam thi gian qua.
Bên cnh ó, vic nghiên cu v hành vi ca nhà u t trên c s" các lý
thuyt ca tài chính hành vi c)ng s* giúp các c quan qun lý và iu tit th trng
chng khoán có các chính sách qun lý hp lý và thc thi úng thi im  m
bo s phát trin bn vng ca th trng.
Tài chính hành vi (behavioral finance) là s phát trin kt hp tâm lý hc vào
tài chính. T# nhng nm 1980, k t# khi nhà tâm lý hc ngi Pháp Gabriel Tarde
bt u nghiên cu v ng d(ng tâm lý hc vào khoa hc kinh t thì phi mt gn
100 nm sau, các ng d(ng tâm lý vào tài chính mi có nhng bc phát trin áng
k [4]. Trong s các nghiên cu tiêu biu, to bc ngo't cho s phát trin ca tài
chính hành vi phi k n nghiên cu nn tng ca Amos Tversky và Daniel
Kahneman (1979) [69] – ngi ã t gii Nobel Kinh t nm 2002 [102], sau ó là
Richard H.Thaler (2005) [93], 'c bit là Robert Shiller vi quyn sách n$i ting
“Irrational Exuberance” (2000) [95] ã d báo chính xác s s(p $ ca th trng
c$ phiu toàn cu không lâu sau ó.

Xem chi tiết: Luận án tiến sĩ kinh tế: Hành vi của nhà đầu tư trên thị trường chứng khoán Việt Nam