LỜI MỞ ĐẦU
1. Tính cấp thiết của đề tài:
Sự ra đời của các Khu Công nghiệp tập trung là xu thế tất yếu của nền
kinh tế hiện đại. Với hiệu quả của mô hình phát triển công nghiệp theo các
khu công nghiệp tập trung, đến nay cả nước ta đã có khoảng 150 KCNTT.
Việc hình thành các KCNTT chính là một trong các giải pháp quan trọng đẩy
nhanh khả năng CNH-HĐH ở nước ta, là địa điểm quan trọng trong việc thu
hút nguồn vốn đầu tư trong nước và đầu tư trực tiếp nước ngoài tạo(FDI) điều
kiện lớn để tiếp thu công nghệ, chuyển dịch cơ cấu kinh tế và phân công lại
lao động phù hợp với xu thế hội nhập kinh tế quốc tế thúc đẩy tăng trưởng
công nghiệp góp phần phát triển kinh tế- xã hội Thủ đô và nâng cao năng lực
cạnh tranh của nền kinh tế. Việc phát triển các khu công nghiệp cũng thúc đẩy
việc hình thành các khu đô thị mới, phát triển các ngành công nghiệp phụ trợ
và dịch vụ tạo việc làm cho người lao động, góp phần đào tạo phát triển
nguồn nhân lực, xây dựng kết cấu hạ tầng kỹ thuật kinh tế kỹ thuật, đảm bảo
trật tự an toàn xã hội.
Sau hơn 10 năm xây dựng và phát triển, các KCN của Hà Nội đã chứng
tỏ được vai trò của KCN thủ đô, đạt được những kết quả quan trọng trong sự
nghiệp phát triển kinh tế. Chỉ với diện tích hơn 921km
2
, nhưng Hà Nội đã
xây dựng được 5KCNTT với tổng diện tích 543,11ha, thu hút được nhiều các
dự án có công nghệ cao và quy mô của các tập đoàn kinh tế hàng đầu thế giới
như: Canon, Toto, Daewoo- Hanel, Panasonic, Sumitomo Bakelite, Yamaha,
…Riêng hai dự án của Canon và Orion-hanel đã có tổng vốn đầu tư lên đến
gần 500triệu USD. Các KCN của Hà Nội ra đời góp phần hình thành các khu
đô thị, tăng cường tiếp thu công nghệ tiên tiến, giải quyết việc làm, đóng góp
vào tăng thu ngân sách…góp phần không nhỏ vào sự phát triển kinh tế của Hà
Nội nói riêng và của cả nước nói chung.
Tuy nhiên, Hà Nội nói riêng và cả nước ta nói chung vần còn những tồn
tại trong quá trình phát triển bền vững các KCN. Phát triển các KCN cần phải
tính đến sự phát triển bền vững về tất cả các mặt kinh tế, xã hội và môi
trường. Đặc biệt, hoạt động của các KCN thường là 50 năm, một khoảng thời
gian dài như vậy nếu không phát triển theo hướng bền vững thì không những
không thể có những đóng góp cho địa phương mà thậm chí còn có thể gây nên
những trở ngại cho sự phát triển chung của xã hội.
Chính vì tầm quan trọng của vấn đề này mà tôi đã rất quan tâm đến vấn
đề phát triển bền vững KCN của Hà Nội. Tuy nhiên, do thời gian và khả năng
bản thân có hạn, nên tôi chỉ lựa chọn nghiên cứu về mặt kinh tế cho chuyên
đề thực tập của mình: “Một số giải pháp phát triển các KCNTT trên địa
bàn Hà Nội theo hướng bền vững về kinh tế”
2. Phạm vi, đối tượng và phương pháp nghiên cứu
• Phạm vi nghiên cứu của chuyên đề: các KCN trên địa bàn Hà Nội
• Đối tượng nghiên cứu là: tìm hiểu thực trạng và đưa ra một số giải pháp
cho sự phát triển bền vững về mặt kinh tế
• Phương pháp nghiên cứu: phương pháp được sử dụng để nghiên cứu
chuyên đề là phương pháp thu thập số liệu, phương pháp phân tích số
liệu và phương pháp so sánh.
3. Kết cấu của chuyên đề:
Chuyên đề gồm 3 chương:
- Chương 1 :Cơ sở lý luận phát triển các KCNTT theo hướng bền vững
về kinh tế.
- Chương 2: Thực trạng phát triển bền vững về kinh tế của các KCNTT
trên địa bàn Hà Nội
- Chương 3: Một số giải pháp phát triển bền vững về kinh tế của các
KCNTT trên địa bàn Hà Nội
Tôi xin chân thành cảm ơn sự hướng dẫn và chỉ bảo tận tình của GS.TS
Đàm Văn Nhuệ, và sự giúp đỡ trong quá trình thực tập của Ban quản lý các
khu công nghiệp và chế xuất Hà Nội.
Tôi xin chân thành cảm ơn!
Hà Nội, 4/2008
SVTH: Nguyễn Trúc Quỳnh
CHƯƠNG 1: CƠ SỞ LÝ LUẬN PHÁT TRIỂN CÁC KHU CÔNG
NGHIỆP TẬP TRUNG THEO HƯỚNG BỀN VỮNG VỀ KINH TẾ.
1.1 Khái quát về Khu công nghiệp tập trung.
1.1.1 Khái niệm
Sự ra đời của KCN thế giới là bắt đầu từ thế kỷ 18, khi các nước phát tư
bản giàu có quan tâm mở rộng thương mại quốc tế, áp dụng các loại thuế
quan khắt khe đối với những sản phẩm hàng hóa vào lãnh thổ của mình. Đặc
biệt vào nửa cuối thế kỷ XX, các KCN trên thế giới phát triển mạnh mẽ khi
các nước chủ nghĩa tư bản đang ở trong thời cạnh tranh tìm kiếm thị trường
và tranh giành phân lại thị trường thế giới.
Lúc này trình độ phát triển của các nước tư bản đã ở trình độ cao, vốn có
hiện tượng thừa và giá nhân công cao, khan hiếm về nguồn tài nguyên nên chi
phí sản xuất cao, lợi nhuận ngày càng giảm.
Trong khi đó thì ở các nước đang phát triển lại rơi vào tình trạng thiếu
vốn để phát triển kinh tế, trình độ khoa học công nghệ thấp, thiếu lao động có
tay nghề cao, thất nghiệp gia tăng, nền kinh tế chậm phát triển. Nguồn vốn
trong nước và nguồn vốn viện trợ thì có hạn, không đáp ứng được nhu cầu
phát triển kinh tế.
Do đó, có điểm gặp nhau về nhu cầu phát triển kinh tế giữa các nước
phát triển và các nước đang phát triển, tạo nên nhu cầu dịch chuyển vốn và
công nghệ giữa các nước này với nhau. Các doanh nghiệp ở các nước phát
triển tìm kiếm cơ hội đầu tư ra nước ngoài để giảm chi phí sản xuất, tận dung
lợi thế so sánh ở các nước kém phát triển hơn, có thị trường mới, nguồn
nguyên liệu mới. Còn với các nước đang phát triển, với nguồn vốn đầu tư này
đã có thể đẩy nhanh sự phát triển kinh tế của mình, có được vốn đầu tư, có
được công nghệ, tiến hành nhanh hơn quá trình công nghiệp hoá.
Thời gian đầu, do thiếu vốn, các cơ sở công nghiệp của các nước đang
phát triển phần lớn có quy mô vừa và nhỏ, phân bố phân tán, khả năng xử lý ô
nhiễm và bảo vệ môi trường kém. Dân số tăng, đất đai ngày càng hạn chế,
thêm vào nữa là Chính phủ cần chi tiêu đầu tư xây dựng cơ sở hạ tầng để đáp
ứng nhu cầu xây dựng phát triển cuả các doanh nghiệp đi đầu tư, làm sao có
được cơ sở hạ tầng hiện đại để phát triển công nghiệp, hạn chế ô nhiễm môi
trường, xử lý tốt chất thải công nghiệp, tập trung quản lý, tiết kiệm đất đai, chi
phí. Đảm bảo được các yêu cầu trên, KCN ra đời như một tất yếu khách quan.
Có nhiều khái niệm về KCN trên thế giới, tuy nhiên theo Nghị Định của
Chính phủ số 29/2008/NĐ-CP ngày 14 tháng 03 năm 2008 quy định về KCN,
KCX và KKT thì khái niệm về KCN được hiểu như sau:
Khu công nghiệp là khu chuyên sản xuất hàng công nghiệp và thực hiện
các dịch vụ cho sản xuất công nghiệp, có ranh giới địa lý xác định, được
thành lập theo điều kiện, trình tự và thủ tục quy định của Chính phủ.
Khu chế xuất là khu công nghiệp chuyên sản xuất hàng xuất khẩu, thực
hiện dịch vụ cho sản xuất hàng xuất khẩu và hoạt động xuất khẩu, có ranh
giới địa lý xác định, được thành lập theo điều kiện, trình tự và thủ tục áp dụng
đối với khu công nghiệp theo quy định của Chính phủ
Khu công nghiệp, khu chế xuất được gọi chung là khu công nghiệp, trừ
trường hợp quy định cụ thể.
1.1.2 Đặc điểm, vai trò của KCNTT
1.1.2.1 Đặc điểm KCN
Việc thành lập các KCN có tác động nhiều mặt đối với sự phát triển kinh
tế - xã hội của đất nước như tổ chức cơ cấu lại kinh tế của vùng lãnh thổ, bố
trí dân cư, bảo vệ môi trường, nâng cao mức sống nhân dân, phát triển cơ sở
hạ tầng kỹ thuật và xã hội cho khu vực. Khu công nghiệp tập trung có những
đặc điểm cơ bản sau đây:
- Là khu vực tập trung nhiều doanh nghiệp, xí nghiệp công nghiệp trong
một khu vực có ranh giới rõ ràng, sử dụng chung kết cấu hạ tầng như hệ
thống cung cấp điện, nước; chung hệ thống xử lý nước thải, khí thải và các
loại chất thải khác; chung giá thành sử dụng cơ sở hạ tầng và các dịch vụ
liên quan. Đầu ra của các doanh nghiệp còn có thể gắn bó với nhau như sản
phẩm của nhà máy này còn là linh kiện phụ tùng cho sản phẩm của nhà máy
kia, hoặc là nguyên liệu cho nhà máy kia…Vì vậy, các xí nghiệp này tiết
kiệm tối đa chi phí sản xuất, hạ giá thành của sản phẩm, cũng chính là tiết
kiệm được chi phí cho xã hội.
- Các doanh nghiệp trong KCN được hưởng quy chế riêng và ưu đãi
riêng theo quy định của Chính phủ và cơ quan địa phương sở tại, có chính
sách kinh tế đặc thù, ưu đãi nhằm thu hút vốn đầu tư nước ngoài, tạo môi
trường đầu tư thuận lợi hấp dẫn cho phép các nhà đầu tư nước ngoài sử dụng
những phạm vi đất đai nhất định trong khu công nghiệp để thành lập các nhà
máy, xí nghiệp, các cơ sở kinh tế, dịch vụ với những ưu đãi về thủ tục xin
phép và thuê đất, miễn hoặc giảm thuế.
- Nguồn vốn xây dựng cơ sở hạ tầng chủ yếu là thu hút từ nước ngoài
hay các tổ chức, cá nhân trong nước. Ở các nước khác, Chính phủ thường bỏ
vốn đầu tư xây dựng cơ sở hạ tầng. Nhưng ở Việt Nam thì nhà nước không
có đủ vốn, vì thế việc đầu tư xây dựng cơ sở hạ tầng KCN được kêu gọi đầu
tư từ vốn trong và ngoài nước.
- Việc hình thành các KCN tạo nên sự liên kết với các cơ sở kinh tế
trong nước, có tác dụng lan toả trước hết là khu vực xung quanh KCN.
- Sản phẩm của các nhà máy, doanh nghiệp trong KCN chủ yếu dành
cho xuất khẩu, hướng ra thị trường thế giới. Tuy nhiên để tăng thu ngoại tệ
bằng cách giảm tối đa việc nhập khẩu các loại máy móc thiết bị và hàng hoá
tiêu dùng, các nhà sản xuất trong KCN cũng rất quan tâm đến việc sản xuất
hàng hoá có chất lượng cao nhằm thay thế hàng nhập khẩu.
- Mọi hoạt động kinh tế trong KCN trực tiếp chịu sự chi phối của cơ chế
thị trường và diễn biến của thị trường quốc tế. Do đó, cơ chế quản lý kinh tế
trong KCN lấy điều tiết của thị trường làm chính.
- KCN là mô hình tổng hợp phát triển kinh tế với nhiều thành phần và
nhiều hình thức sở hữu khác nhau cùng tồn tại: doanh nghiệp có vốn đầu tư
nước ngoài dưới hình thức 100% vốn đầu tư nước ngoài,hợp đồng, hợp tác
kinh doanh, doanh nghiệp liên doanh và doanh nghiệp vốn 100% vốn trong
nước.
- Hoạt động trong KCN sẽ là các tổ chức pháp nhân và các cá nhân
trong và ngoài nước tiến hành theo các điều kiện bình đẳng.
1.1.2.2 Vai trò của KCN
Việc hình thành các KCNTT là một yêu cầu tất yếu của sự phát triển
kinh tế - xã hội, nhất là đối với các nước đang phát triển thì việc hình thành
các KCN sẽ nhanh chóng thúc đẩy nền kinh tế phát triển theo hướng công
nghiệp hoá, hiện đại hoá. Cụ thể:
- Việc ra đời các KCN đã thu hút vốn đầu tư trong nước và ngoài nước.
Với những ưu điểm tất yếu của KCNTT như cơ sở hạ tầng hoàn chỉnh,
đồng bộ và hiện đại, thuận tiện trong việc nâng cao hiệu quả sản xuất, giảm
chi phí sản xuất và xử lý chất thải tốt đã là một nhân tố để thu hút các nhà
đầu tư. Hơn nữa với quy chế quản lý và hệ thống chính sách ưu đãi, các
KCNTT tạo ra được một môi trường đầu tư kinh doanh, thuận lợi, có sức hấp
dẫn đối với các nhà đầu tư nước ngoài. Từ đó giúp cho các nước có KCN có
thêm vốn đầu tư, tiếp cận vốn đầu tư và công nghệ tiên tiến cũng như phong
cách quản lý hiện đại. Mặt khác, việc phát triển các KCNTT cũng phù hợp
với chiến lược của các công ty xuyên quốc gia trong việc mở rộng phạm vi
hoạt động trên cơ sở tiết kiệm chi phí, tăng lợi nhuận, tranh thủ thuế quan ưu
đãi từ phía nước chủ nhà, khai thác thị trường rộng lớn ở các nước đang phát
triển. Chính vì thế ma nguồn vốn đầu tư vào các địa bàn này không ngừng
tăng lên. Theo thống kê của Ngân hàng thế giới thì các dự án thực hiện trong
KCN hầu hết do các nhà đầu tư nước ngoài hoặc do liên doanh với nước
ngoài thực hiện. Do vậy KCNTT đã đóng vai trò quan trọng trong việc thu hút
đầu tư trực tiếp nước ngoài . Ví dụ, ở Malaysia và Đài Loan trong những năm
đầu phát triển , KCN đã thu hút khoảng 60% số vốn đầu tư trực tiếp nước
ngoài.
Cùng với việc thu hút nguồn vốn đầu tư nước ngoài, với thuận lợi về vị
trí và ưu đãi về chính sách, cơ chế thì KCNTT còn thu hút được các nhà đầu
tư trong nước. Đây là nguồn vốn tiềm tàng rất lớn trong nhân dân chưa được
khai thác và sử dụng xứng đáng. KCNTT sẽ tạo môi trường và cơ hội phát
huy năng lực về vốn cũng như sản xuất kinh doanh trong cùng một điều kiện
ưu đãi đối với các nhà đầu tư nước ngoài, các doanh nghiệp trong nước sẽ liên
doanh, liên kết với các doanh nghiệp nước ngoài. Từ đó, tạo cơ hội để các
doanh nghiệp trong nước có điều kiện tiếp thu kinh nghiệm quản lý, trình độ
điều hành sử dụng các trang thiết bị kỹ thuật và công nghệ hiện đại của nước
ngoài , bồi dưỡng nhân tài, thử các phương án cải cách để tiến dần đến trình
độ thế giới.
- Tiếp thu kỹ thuật và công nghệ tiên tiến cũng như phương pháp quản lý
hiện đại.
Việc tiếp thu công nghệ và kỹ năng quản lý hiện đại một cách nhanh
chóng và hiệu quả không chỉ là nhiệm vụ trước mắt mà còn là mục tiêu chiến
lược. Muốn phát triển kinh tế thì không thể thiếu khoa học công nghệ. Mà ở
các nước đang phát triển thì trình độ khoa học công nghệ là chậm phát triển
hơn nhiều so với các nước phát triển. Kinh nghiệm phát triển kinh tế của
nhiều nước cho thấy việc ứng dụng tiến bộ công nghệ của nước ngoài là một
trong những bí quyết phát triển. Sao chép những phương pháp có hiệu quả
hơn, đưa chúng vào áp dụng trong nước thường là một giải pháp mang tính
truyền thống. Tuy nhiên đối với các nước nghèo thì lại không dễ dàng như
vậy. Có thể ở các nước nghèo cũng có nhiều chuyên gia kỹ thuật được trang
bị những tri thức công nghệ hiện đại, nhưng chỉ riêng họ thôi thì không đủ để
giải quyết được hết vấn đề của nước nghèo. Cần thấy rằng, bản thân công
nghệ tiên tiến đã được phát triển là để đáp ứng các điều kiện đặc biệt của các
nước phát triển như lương cao, tư bản dồi dào so với lao động và có nhiều kỹ
sư lành nghề, trong khi đó thì điều kiện này không có ở các nước nghèo.
Chính vì vậy có một giải pháp đó là thu hút các doanh nghiệp nước ngoài, với
việc hình thành các KCNTT sẽ là nơi để thu hút sự đầu tư này. Qua đó, người
nước ngoài sẽ đưa vào KCN những thiết bị kỹ thuật tiên tiến, quy trình công
nghệ hiện đại để sản xuất ra các sản phẩm có chất lượng cao, đạt tiêu chuẩn
quốc tế có đủ sức cạnh tranh trên thị trường. Ngoài ra, các KCNTT thường
được quy hoạch theo một mô hình tập hợp các doanh nghiệp cùng ngành. Do
vậy, các doanh nghiệp dễ dàng hợp tác, liên kết với nhau trong việc nhập
khẩu, tiếp nhận những công nghệ tiên tiến, hiện đại trên thế giới, tận dụng
được những lợi thế của nước đi sau, rút ngắn được khoảng cách về khoa học
kỹ thuật với các nước đi trước. Việc các doanh nghiệp liên kết hợp tác với
nhau sẽ tiết kiệm được chi phí trong lĩnh vực nghiên cứu và phát triển
( R&D) và quyền sở hữu trí tuệ.
Mặt khác, xuất phát từ các trang thiết bị hịên đại, công nghệ kỹ thuật tiên
tiến thì các cán bộ quản lý, các công nhân kỹ thuật và viên chức làm việc tại
các KCN sẽ được đào tạo lại, đào tạo bổ sung cho thích hợp và trực tiếp tiếp
thu tác phong công nghiệp, kinh nghiệm quản lý, phương pháp kiểm tra chất
lượng hiện đại thích ứng với cơ chế thị trường và đạt hiệu quả cao. Những kết
quả này không chỉ mang lại cho KCN mà nó còn tác động mạnh đến việc thay
đổi công nghệ, trang thiết bị, chất lượng sản phẩm, cơ chế hoạt động, kiến
thức và phương pháp quản lý của các doanh nghiệp bên ngoài, làm cho các
doanh nghiệp này cũng đổi mới để đạt hiệu quả kinh tế cao.
- KCN là nơi tạo công ăn việc làm và phát triển kỹ năng lao động.
Xây dựng và phát triển các KCN để tạo nhiều hơn việc làm là một trong
những mục tiêu của các nước đang phát triển . Đồng thời tạo điều kiện cho
lực lượng lao động nước ta tham gia một cách tốt nhất vào sự phân công lại
lực lượng lao động xã hội.
Các KCN là nơi hấp thu công nghệ, kỹ thuật hiện đại và học tập kinh
nghiệm quản lý tiên tiến, vừa là môi trường đào tạo ra những nhà quản lý có
trình độ cao, có bản lĩnh và kinh nghiệm; những công nhân có tay nghề cao và
ý thức, tác phong công nghiệp do được tiếp cận và làm việc với dây chuyền
công nghệ tiên tiến cùng kỷ luật lao động cao buộc các nhà quản lý và người
lao động phải rèn luyện và không ngừng học hỏi, nâng cao trình độ chuyên
môn.
- KCN là nơi hấp thu nhanh nhất chính sách mới.
Thường thì khi các chính sách mới ra đời, việc áp dụng chúng cùng một
lúc trên diện rộng là không thuận lợi, do vậy các KCN là nơi thí điểm những
chính sách kinh tế mới, đặc biệt là những chính sách về kinh tế đối ngoại.
- KCN góp phần quan trọng vào chuyển dịch cơ cấu kinh tế
Các KCN là đầu tầu tăng trưởng, thúc đẩy các ngành kinh tế khác phát
triển, là điều kiện dẫn dắt các ngành công nghiệp phụ trợ, các dịch vụ như tài
chính, ngân hàng, dịch vụ thương mại, lao động, tư vấn, lao động… Đồng
thời, KCN phát triển sẽ đẩy nhanh tốc độ và kim ngạch xuất khẩu,…Do đó
KCN góp phần quan trọng làm dịch chuyển cơ cấu kinh tế theo hướng tăng
nhanh tỷ trọng công nghiệp và dịch vụ, giảm tỷ trọng nông nghiệp trong nền
kinh tế.
- KCN góp phần phát triển đô thị và nông thôn.
Việc hình thành các KCN có vai trò cơ bản trong quá trình hình thành
các khu đô thị mới, phân công lại lực lượng lao động trong xã hội, làm thay
đổi cơ cấu kinh tế nông thôn theo hướng công nghiệp hoá-hiện đại hoá.
- KCN là giải pháp hướng đến phát triển bền vững.
Không có nhận xét nào:
Đăng nhận xét